Zawisza Czarny z Garbowa

Herb Sulima

Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima – najsłynniejszy z polskich rycerzy przełomu XIV i XV wieku. Urodził się w 1370 r. Jego ojcem był kasztelan konarsko – sieradzki Mikołaj z Garbowa. Miał dwóch młodszych braci – Jana zwanego Farurejem i Piotra zwanego Kruczkiem. O młodych latach Zawiszy wiemy niewiele. Szybko musiał jednak dojść do pozycji i znaczenia, skoro w 1397 roku biskup krakowski Wysz zgodził się na jego ślub ze swoją bratanicą Barbarą. Małżeństwo to doczekało się trzech synów: Marcina, Stanisława (zginął w 1444 r. pod Warną) i Jana (zginął w 1454 r. pod Chojnicami). Przez długie lata Zawisza służył na dworze króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego. Brał udział w wyprawach przeciwko Turkom. Dał się też poznać, jako niepokonany czempion turniejowy. Przeszło 100 razy stawał w szranki przeciwko najsłynniejszym rycerzom chrześcijańskiej Europy. Nigdy nie przegrał! Do legendy przeszła jego walka z księciem Janem z Aragonii w Perpignano. Jan uważany był powszechnie za najlepszego rycerza turniejowego Zachodu. W starciu Zawisza jednym uderzeniem kopii wysadził go z siodła. Był sławny tak jak dzisiejsze gwiazdy sportu i popkultury. Podziwiany, szanowany i chętnie goszczony na dworach najznaczniejszych władców ówczesnej Europy. Doszedł też do znacznego bogactwa (turnieje rycerskie były dyscypliną bardzo dochodową). Miał w sumie 31 wsi i 3 zamki. W historii odnotowano również słynną ucztę jaką wydał Zawisza Czarny na ulicy św. Jana w Krakowie, dla monarchów biorących udział w uroczystościach zaślubin Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej w 1424 roku. Wzięli w niej udział król rzymski, duński, polski, książęta mazowieccy, śląscy oraz inni dostojnicy. W 1410 roku na wieść o spodziewanej wojnie odrzucił oferowane przez Luksemburczyka bogactwa i zaszczyty wracając natychmiast do kraju. Pod Grunwaldem walczył jako jeden z przedchorągiewnych wielkiej chorągwi ziemi krakowskiej. Prawdopodobnie to właśnie on uratował jej znak w krytycznym momencie, kiedy padł koń chorążego Marcina z Wrocimowic.
Zawisza wielokrotnie służył też polskiej dyplomacji. Był jednym z sześciu polskich posłów na Sobór w Konstancji (1414-18 r.) , gdzie protestował przeciwko uwięzieniu Jana Husa. W 1412 r. uczestniczył wraz z królem Władysławem Jagiełłą w uroczystym zjeździe monarchów w Budzie, zwyciężając przy okazji w wielkim turnieju rycerskim.
Swoje przeznaczenie spotkał w 1428 roku pod Gołębcem (Golubac). Jego oddział osłaniał odwrót głównych sił Zygmunta Luksemburskiego, cofających się przed przeważającymi liczebnie Turkami. Zygmunt już z drugiego brzegu wysłał łódź po Zawiszę – ten jednak odmówił. Odesłał swoich towarzyszy i razem z dwoma giermkami sam stanął przeciwko Tureckiej armii. Ranny dostał się do niewoli, w której zginął.
Zygmunt Luksemburczyk tak pisał w liście do Witolda o śmierci Zawiszy: "Rycerstwo straciło w Zawiszy najzręczniejszego i najobrotniejszego towarzysza i wodza. Jak to zresztą całemu światu wiadomo, najdzielniejszym był rycerzem, najdoświadczeńszym wojownikiem i wielkim dyplomatą. Domagają się jego znakomite czyny, ażeby zmarły ojciec w swych synach ożył i w swoim potomstwie".
Już za życia nikt nie mógł równać się z nim sławą. Odszedł stając się uosobieniem rycerskości, honoru i legendarnej wręcz słowności.
Ciekawostką może być fakt, że wśród potomków Zawiszy w linii prostej byli min. hetman Stanisław Koniecpolski, książę Bogusław Radziwiłł i major Henryk Dobrzański „Hubal”.
Skąd przydomek Czarny? Na pewno nie od czarnej zbroi. Zawisza, podobnie jak jego bracia miał po prostu czarne włosy.

Zawisza Czarny w pojedynku z Janem Aragońskim.

Mal. M. Bylina ( w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego). 

Strona na Wikipedii